Άρθρα

της Μαρίας Γρυλλάκη
Holistic Life – vol. 19 – 2007

 

Πρώτη φορά άκουσα τον όρο placebo σχετικά με τη (μη) επίδραση των ομοιοπαθητικών φαρμάκων. Στη συνέχεια, άκουγα τον όρο συχνά και πάντα αναφορικά με την επίδραση που έχει στο άτομο, οποιαδήποτε μέθοδος, τεχνική ή αγωγή υγείας περιλαμβάνει ή όχι, την χορήγηση θεραπευτικών σκευασμάτων και δεν συγκαταλέγεται στο πλαίσιο έρευνας και εφαρμογής της κλασσικής δυτικής ιατρικής. Όλες οι αγωγές υγείας που σήμερα ορίζονται ως ολιστικές, συμπληρωματικές, εναλλακτικές, φαίνονται κάτω από το πέπλο μη επιστημονικά αποδείξιμων μεθόδων θεραπείας, και κινούνται δειλά στη ζώνη του θεραπευτικού λυκόφωτος μαζί με το placebo…ως placebo!

Η λέξη placebo έχει λατινική ρίζα και αναφέρεται στη βίβλο σχετικά με την τελετή της κήδευσης, ως: «θα ευχαριστήσω», ενώ η λέξη nocebo, επίσης αναφέρεται στη βίβλο ως: «θα βλάψω». Στα ελληνικά ερμηνεύεται ως: φαρμακείκελον, ψευτοφάρμακο, κάτι που μοιάζει με φάρμακο, θρησκευτικά ως: εσπερινό μνημόσυνο και μεταφορικά ως: ψευτοπαρηγοριά, καθησυχαστικά λόγια…

Aπό τα τέλη του 18^ου αιώνα, στο New Medical Dictionary-1785, ορίζεται το placebo σαν μια κοινή μέθοδος ή φάρμακο. Ενώ, από τις αρχές του 20^ου αιώνα, με τον T. C. Graves-1920, που εισάγει τον όρο «placebo effect», δηλαδή επίδραση του πλασέμπο, ξεκινάει ψιθυριστά μια συζήτηση σχετικά με αυτό…Placebo και nocebo λοιπόν, δύο όροι που στον χώρο της ιατρικής και της θεραπείας, αποκτούν τη σημασία ενός ουσιαστικά αδρανούς θεραπευτικού παρασκευάσματος, που δίνεται στον πάσχοντα ή στον κατά φαντασία πάσχοντα, ελλείψει άλλου (δραστικού), ή προκειμένου να «ευχαριστηθεί και να παρηγορηθεί», ή για να συμμετάσχει σε μια έρευνα για ένα νέο φάρμακο ή για το placebo…Έτσι, έχουμε την ανταπόκριση placebo όταν ο πάσχων παρουσιάσει θετική αντίδραση σ’ αυτή την αδρανή ουσία που αναφέρεται και ως sugar pill, άκακη ζαχαρίτσα δηλαδή, και την ανταπόκριση nocebo, όταν ο πάσχων παρουσιάσει επιδείνωση των συμπτωμάτων του. Βέβαια, στη χρήση του placebo δεν έχει αναμιχθεί μόνο ο ιατρικός κόσμος αλλά και ο νομικός, αφού, μέσα σ’ έναν αιώνα ψιθύρων που κατά καιρούς φωνάζουν, χρειάστηκε να τεθούν κάποια δέοντα στο ερευνητικό πλαίσιο της ασφαλούς χρήσης του. Συγκεκριμένα, ο γνωστός Αμερικάνος νομικός Shapiro, το 1968, δηλώνει πως δεν μπορεί να θεωρείται το placebo μια αδρανής, αδιάφορη και αβλαβής ουσία, όπως και καμία άλλη άλλωστε, αφού, οτιδήποτε μπαίνει στον οργανισμό, (με οποιαδήποτε από τις παρεμβατικές μεθόδους: πεπτική οδός, ένεση ή χειρουργείο), επιδρά σ’ αυτόν με κάποιο τρόπο και σε κάποιο βαθμό. Λέει ακόμη ο Shapiro: Αν ένα placebo συνταγογραφείται από έναν γιατρό με στόχο να βοηθήσει τον πάσχοντα, τότε είναι ένα συγκεκριμένο φάρμακο και κατά συνέπεια κάθε άλλο παρά μια αδρανής ουσία όπως θεωρείται το placebo. Σ’ αυτή λοιπόν τη συζήτηση που ευτυχώς ακόμη διαρκεί, αν και ψιθυριστά, οι προεξέχουσες κορυφές ενδιαφέροντος για το placebo και τον τρόπο που επιδρά [placebo effect] ή ανταποκρίνεται [placebo reaction] σ’ αυτό το άτομο μέσα από συστηματοποιημένη ή όχι έρευνα, είναι ότι:

• Το placebo επιδρά στο άτομο γιατί είναι ατομικά επικεντρωμένο σ’ αυτό και δεν είναι η χορηγούμενη ουσία που παράγει το αποτέλεσμα.
• Το placebo επιδρά μέσα από το κύρος και την εξουσία που έχει αυτός που το χορηγεί στον πάσχοντα, δηλαδή ο γιατρός. Αν αυτός ο παράγων απουσιάζει, τότε μειώνεται η δύναμη της επίδρασής του.
• Το placebo βοηθά τον πάσχοντα να θεραπεύσει τον εαυτό του, όσο και άλλοι παράμετροι, όπως η διατροφή, το κλίμα, ο θεραπευτής, η εμπιστοσύνη στην αγωγή, κ.ά.
• Οποιαδήποτε θεραπευτική αγωγή ή φάρμακο χορηγείται με καλή πρόθεση, μπορεί να ονομαστεί placebo.
• Η αντίδραση του πάσχοντος στο placebo έχει και διαγνωστική λειτουργία, διότι θέτει σε αναρώτηση ή και αποκαλύπτει το κατά πόσο η ασθένεια είναι σωματική, ή έχει ψυχογενή προέλευση.
• Το 1975, με την ανακάλυψη των ενδορφινών, των φυσικών ενδογενών οπιούχων του οργανισμού, επισημαίνεται ότι το placebo μπορεί να συμβάλλει στην απελευθέρωσή τους ή να αλληλεπιδρά θετικά μαζί με αυτές.
• Μια επίδραση placebo είναι μια σύνθεση ψυχοβιολογικών φαινόμενων, που εξαρτώνται από την ψυχολογική δομή του ατόμου, που συνδέεται με μια ευρεία γκάμα νευροφυσιολογικών μηχανισμών, που διαφέρουν κατά συνθήκη και περίσταση.
• Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι η ανταπόκριση στο placebo ενεργοποιείται από ασυνείδητες εγκεφαλικές λειτουργίες.
• Η επίδραση του placebo μπορεί να γίνει κατανοητή καλύτερα, σαν μια επίδραση της σχέσης μεταξύ θεράποντος και πάσχοντος, παρά σαν την καθαυτή επίδραση μιας αδρανούς ουσίας.
• Το 1949 ο Wolf… «οι επιδράσεις των φαρμάκων ήταν σε κάποιες περιπτώσεις πιο δυνατές από την φαρμακολογική τους δράση που συνήθως αποδίδεται στον δραστικό παράγοντα»…«οι μηχανισμοί του σώματος είναι ικανοί να ανταποκρίνονται όχι μόνο σε άμεσα φυσιολογική και χημική τόνωση, αλλά ακόμη σε συμβολική, όπως, λέξεις και γεγονότα που για κάποιο λόγο είναι σημαίνοντα για το άτομο», με την ελπίδα ότι «στο μέλλον, τα φάρμακα να εκτιμώνται όχι μόνο ανάλογα με την φαρμακολογική τους δράση, αλλά επίσης, με τις ψυχοδυναμικές τους επιδράσεις κατά την εφαρμογή τους και κατά τις συνθήκες χορήγησής τους.»
• Από τον Findley το 1953… «Αν το placebo δεν χρησιμοποιείται σαν ένα όργανο εξαπάτησης, αλλά σαν μία τεχνική για να συνάξει τον συναισθηματικό δεσμό που πρέπει να συνδέει τον γιατρό με τον ασθενή προκειμένου να πραγματωθεί επιτυχώς οποιοδήποτε είδος θεραπείας…είναι το πιο σημαντικό όπλο που έχει ο γιατρός…κυρίως γιατί, ανάλογα με το πόσο αυτός ο δεσμός μεταξύ γιατρού-ασθενή είναι σφικτός, η ανάγκη του ασθενή για φάρμακα ελαττώνεται…»
• Και από τον Leslie το 1954… «Επειδή η ιατρική μερίμνησε τόσο πολύ για την επιστημονική της ανάπτυξη, δόθηκε τόσο μικρή προσοχή στο να προωθηθεί η ιατρική τέχνη, στην οποία, ανήκει η θεραπεία με placebo, και κατά συνέπεια η γνώση της χρήσης του placebo δεν έχει προοδεύσει επαρκώς.»

Οι 24 πολύ ενδιαφέρουσες σελίδες που βρήκα στον δικτυακό χώρο της Wikipedia-the free encyclopedia, για το placebo, από τις οποίες μετέφρασα τα παραπάνω, κατά λέξη ή νοηματικά, επιλεκτικά αλλά όχι κατευθυνόμενα, με οδήγησαν σε σκέψεις όπως:

• Στην επιστημονική έρευνα πάνω στο φαινόμενο placebo, τα ίδια τα αδιέξοδα και οι αντιφάσεις, είναι εκείνα που τελικά αποδεικνύουν ότι στον άνθρωπο ενυπάρχει η ικανότητα αυτοΐασης, η οποία, οπωσδήποτε ποικίλει κατ’ άτομο και κατά περίπτωση. Είτε βαπτιστεί «αυθυποβολή», είτε «το μυστήριο της ζωής», το αποτέλεσμα είναι η δυνατότητα μιας θεραπείας κατ’ ελάχιστο παρεμβατικής… Ίσως η έρευνα γύρω από τo DNA να προσεγγίσει εποικοδομητικά αυτό το πεδίο, που δεν είναι άλλο από εκείνο της προληπτικής ιατρικής.
• Είναι φανερή μέσα από την έρευνα για το placebo, η ανάγκη της θεραπευτικής εξατομίκευσης, προκειμένου να επιτυγχάνεται το μέγιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα και να προοδεύει η ιατρική, συγχρόνως ως επιστήμη και τέχνη.
• Στην εποχή όπου η μαζική εφαρμογή της ιατρικής παρασύρει σε εξαφάνιση τη σχέση του «θεράποντα ιατρού» με τον ασθενή, όπως τόσο εύστοχα αυτές οι λέξεις ορίζουν το σημαίνον αυτής της ιδιότητας, διαφαίνεται θεμελιώδες ωστόσο, η σχέση αυτή να αξιοποιείται και να ενισχύεται προς χάρη της θεραπείας.
• Οπωσδήποτε η δυτική σκέψη αποζητούσε πάντα επιστημονικά μοντέλα που να την στηρίζουν στιβαρά, πόσο μάλλον, όταν πρόκειται για την ιατρική επιστήμη που επιπλέον σήμερα, εμπλέκεται άμεσα στην δομή της παγκόσμιας οικονομίας. Όμως, η ιατρική κοινότητα σκοντάφτει παραδόξως συχνά πάνω σε φαινόμενα όπως η «placebo reaction», ή τα αποτελέσματα ολιστικών αγωγών υγείας. Και ενώ η αναγκαιότητα της αξιολόγησης και της ένταξής τους στο θεραπευτικό φάσμα μοιάζει αναπότρεπτη, η επιστημονική εμμονή δυσκολεύεται προς το παρόν να τα συμπεριλάβει στην έρευνα και την εφαρμογή της. Στο παρόν το παρόν, στο μέλλον…

της Μαρίας Γρυλλάκη
Holistic Life – vol. 18 – 2007

 

Όταν πριν 12 χρόνια περίπου άρχισα να εμπλέκομαι, στην αρχή διερευνητικά και στη συνέχεια επαγγελματικά, στο χώρο των ολιστικών – συμπληρωματικών – εναλλακτικών αγωγών υγείας, πίστευα, σε αντιστάθμιση με το τι συνέβαινε στο χώρο της κλασικής (συμβατικής) ιατρικής, ότι τα πράγματα θα ήταν σχεδόν ιδανικά. Τι σημαίνει ιδανικά: Ότι οι ασκούντες αυτές τις αγωγές υγείας, θα είχαν μια πιο διευρυμένη αντίληψη πάνω στην ασθένεια και τη θεραπεία και ότι θα ήταν τοποθετημένοι, γνήσια ανθρωπιστικά και άρα δευτερευόντως  εμπορικά, πάνω στην άσκηση του εκάστοτε γνωστικού αντικειμένου τους. Κι ακόμη ότι, η θεραπευτική τους στάση, θα χαρακτηριζόταν από κάποιο είδος μη δογματικού αλλά δημιουργικού ήθους… Ωστόσο, στη διάρκεια της επαγγελματικής μου δραστηριοποίησης στον τομέα αυτό, μέσα από το Σιάτσου, την Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική και την Αρωματοθεραπεία, είχα κάποιες εμπειρίες, προερχόμενες τόσο από αποδέκτες ολιστικών – συμπληρωματικών – εναλλακτικών αγωγών υγείας, όσο και από τη συνάφεια με συναδέλφους, που λίγο ως πολύ διαφοροποίησαν, αν όχι ανέτρεψαν, τον αρχικό μου, ας τον ονομάσω εδώ, «ρομαντισμό»… Άκουσα να μου λένε ενδιαφερόμενοι: «Μα πήγα να μου κάνει Σιάτσου και μου έκανε ψυχανάλυση», ή, «μπήκα σ’ ένα χώρο που μου ήρθε να λιποθυμήσω από την έντονη μυρωδιά των αρωματικών sticks», ή, «είναι αλήθεια πως αν αρχίσεις το τάδε δεν πρέπει μετά να σταματήσεις γιατί θα γίνεις χειρότερα;», ή «γιατί δεν πρέπει να διαρκεί πάνω από 20 λεπτά ενώ χρεώνεται ένα αρκετά αξιοσέβαστο ποσό;», ή, «έχω εδώ και 6 μήνες ουρολοίμωξη με συμπτώματα εξάντλησης και σοβαρή ενόχληση κατά την ούρηση και ο τάδε, εναλλακτικής ειδικότητας θεραπευτής μου, λέει να μην κάνω τίποτα και να περιμένω να επιδράσει η θεραπεία του, όμως υποφέρω, πόσο θα περιμένω άραγε;»… Ακόμη, να ακούω από συναδέλφους: πόσες ειδικότητες ασκούν, ή πόσο εύκολα και πόσο γρήγορα θεωρούν τους εαυτούς τους επαρκώς καταρτισμένους πάνω σ’ αυτές, ή πόσο εντυπωσιακά συνδυάζουν διάφορες τεχνικές… Ή, ή, και πολλά ακόμη ή…που με οδήγησαν: Πρώτα στο να νιώθω αυτή την ίδια δόνηση που δεδομένα διέπει τη επαγγελματική στάση στη σύγχρονη πραγματικότητα. Τη δόνηση ενός αγώνα δρόμου, για τη συλλογή «γνώσεων» και «ειδικοτήτων»  που ίσως μόνο να «μεταμφιέζει εναλλακτικά» το: «τα κάνω όλα και συμφέρω  και ανταγωνίζομαι επάξια αυτή την αγορά»… Και μετά στο να αναδύονται συμπεράσματα όπως: Ότι και αυτός ο χώρος των ολιστικών – συμπληρωματικών – εναλλακτικών αγωγών υγείας, υπόκειται στην νοοτροπία οποιουδήποτε άλλου σύγχρονου επαγγελματικού χώρου. Και ότι αυτή η νοοτροπία ενέχει  εμπορευματοποίηση, ανταγωνισμό, ευκολία, φανατισμό, και ακόμη άλλα, που δεν φαίνονται τόσο αρμονικά ως προς τις βασικές κατευθύνσεις που έχει επικαλεστεί και ακόμη επικαλείται και απευθύνει, τόσο σε ατομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο ο χώρος αυτός. Όμως, υπάρχει τουλάχιστον ένα θέμα, που ολοφάνερα και συγκεκριμένα τίθεται καίρια: Υπάρχουν όρια για το κάθε γνωστικό αντικείμενο και για τον ασκούντα αυτό. Τα όρια αυτά, καταρχήν αφορούν το ίδιο το αντικείμενο ως ένα εργαλείο που συμβάλλει στην υγεία του ατόμου με συγκεκριμένες τεχνικές και δυνατότητες. Αφορούν όμως εξίσου σημαντικά τη στάση του ασκούντα ως προς τον δεχόμενο αυτό, δηλαδή τη θεραπευτική σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ αυτών των δύο, ένα κεφάλαιο πολύπλευρο, που συντίθεται από συγκεκριμένη δεοντολογία, θεραπευτικά εργαλεία και ποιότητες. Με λίγα λόγια, και αν μη τι άλλο, ας μένουμε στα πλαίσια των γνώσεων και των ικανοτήτων μας, προκειμένου να μην βλάψουμε…με τις όχι και τόσο αθώες ολιστικές – συμπληρωματικές – εναλλακτικές μεθόδους  μας… Διότι το να βλάψουμε, δεν είναι μόνο η κυριολεκτικά βλαπτική επίδραση που μπορεί να προκληθεί από μια λανθασμένη θεραπευτική τακτική. Είναι εξίσου, η βλαπτική επίδραση που προέρχεται από μια υπερτιμημένη ή ανεπαρκή θεραπευτική τακτική, και έχει σαν αποτέλεσμα το χάσιμο πολύτιμου χρόνου και την οικονομική δαπάνη, του δεχόμενου την θεραπευτική βοήθεια φυσικά… Βέβαια, γι’ αυτά, προϋποτίθεται το να θέτουμε στον εαυτό μας το ερώτημα: Με ποιο κίνητρο προσεγγίζουμε τη θεραπευτική δουλειά; …Πράγμα άλλωστε που ορίζει και την στάση μας ως θεραπευτές.

Τελευταία, θα αναφερθώ με διάθεση μοιράσματος, σε μια πρόσφατη και ουσιαστική διαπίστωση: την επίγνωση του να αντιλαμβάνομαι τον θεραπευτικό χώρο ως ένα τέτοιο ενιαίο και ανοιχτό πεδίο επικοινωνίας, που διαφοροποιεί αλλά δεν διαχωρίζει την προσφορά της κλασικής ιατρικής από εκείνη της κινέζικης, της ινδικής, της ομοιοπαθητικής, και τόσων άλλων ακόμη. Αυτή η επίγνωση μου προσφέρθηκε όταν, μέσα από τις in vivo δυσκολίες της δουλειάς μου, αναγνώρισα την πολυπλοκότητα της θεραπείας, που δεν είναι άλλη απ’ την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης: Ένας ιστός θαύματος και μυστηρίου, που συνεχώς προκαλεί να αποκαλυφθεί…

 

της Μαρίας Γρυλλάκη
Holistic Life – vol. 17 – 2007

 

Στον όρο Θεραπευτικό Μασάζ περιλαμβάνω τα είδη των Μασάζ που επιδρούν θεραπευτικά τόσο από την πρόθεση του επαγγελματία θεραπευτή όσο και εξ αντικειμένου. Τέτοια είναι, το Μασάζ με χρήση Αιθέριων Ελαίων, το Λεμφικό Μασάζ, το Σουηδικό Μασάζ, το Μασάζ των εν τω Βάθει Ιστών κ.ά. Αναφέρομαι επίσης στο Σιάτσου και το Ταϊλανδέζο Μασάζ που ενώ σε κανένα από τα δύο δεν εφαρμόζεται ως κατεξοχήν τεχνική η Μάλαξη, που κυριολεκτικά ερμηνεύει τον όρο Μασάζ, ωστόσο ως αγωγές υγείας συγγενεύουν στενά με αυτό.

---

Η σύγχρονη εποχή, που ιστορικά ορίζεται στον προηγούμενο αιώνα, τον 20ο, βρίσκει τις κοινωνίες της Δύσης, με πρωταγωνιστή την Αμερική, σε συνθήκες πολιτιστικής, οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας, την ίδια στιγμή που τα μέσα με τα οποία αυτή η ευημερία στοιχειοθετείται, και μάλιστα ως αυτοσκοπός, δημιουργούν χάσματα αμφισβήτησης τόσο στις συνθήκες διαβίωσης όσο και στη συνείδηση των ανθρώπων. Οι πόλεμοι κέρδους, η έντονη ανισοκατανομή πλούτου, η νοοτροπία υπερκατανάλωσης, η άκριτη προσήλωση στην τεχνολογία και στη χρήση της, η ασυλλόγιστη εκμετάλλευση της φύσης, η υπερβολική ταχύτητα εξέλιξης χωρίς ουσιαστική δυνατότητα αφομοίωσης των αποτελεσμάτων της, η βιομηχανοποίηση της ιατρικής γνώσης και η εφαρμογή της ιατρικής πράξης, με στόχο μια «μακροζωία τεχνητής συντήρησης» που συχνά παραβιάζει ακόμη και πρωταρχικές δομές της ζωής… συγκλίνουν στις δεκαετίες ’60, ’70 με κορύφωση αυτή του ’80, στην ανάγκη να γεννηθεί η «Νέα Εποχή» / New Age.
Αυτή η Νέα Εποχή, που από την Αμερική του ’70 επεκτείνεται ραγδαία στην Ευρώπη ακροβατώντας στα όρια του κατακτημένου και του κατεστημένου, ιδανικά, καλείται να γεφυρώσει αυτά τα χάσματα μέσα από τη διερεύνηση θρησκευτικών – πνευματικών δρόμων και παραδόσεων της Ανατολής και της Δύσης. Στους ίδιους δρόμους όπου ταξιδεύει, αυτούς επιχειρεί και να απεγκλωβίσει από τον δογματισμό, να τους «παντρέψει» προκειμένου να εξυπηρετήσουν γνήσια ή όχι σύγχρονες ανάγκες και να εξατομικεύσει τα δεδομένα τους σ’ έναν κόσμο που μαζικοποιείται ολοένα και πιο αδηφάγα. Ενώ συγχρόνως, αναβιώνει την ολιστικότητα σε αντιδιαστολή με την υπερ-εξειδίκευση, επινοεί την «θετικότητα» απέναντι σε μεγάλα γεγονότα αρνητικού φορτίου, και κυρίως, τροφοδοτεί τη διεύρυνση της συνείδησης, ως το ζωτικό όργανο όχι μόνο του ανθρώπου ως μονάδα, αλλά του σύμπαντος.
Το βασικό μέσο διάδοσης και ανάπτυξης όλου αυτού του πεδίου ήταν και είναι τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που ως επιτομή, σήμερα πλέον, διαθέτουν το Διαδίκτυο / Internet και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.
Το Μασάζ, μία από τις πιο διαδεδομένες μεθόδους στην «Νέα Εποχή», έχει χρησιμοποιηθεί από πολύ παλιά σε όλο τον κόσμο με θεραπευτικό τρόπο, την ίδια στιγμή που ισορροπεί – προς το παρόν τουλάχιστον – σε μια λεπτή τομή κατάχρησης από άτομα και χώρους που το χρωματίζουν γλαφυρά, συσχετίζοντάς το με αισθησιακές – και όχι μόνο – απολαύσεις.
Τα Θεραπευτικά Μασάζ ωστόσο, σήμερα συγκαταλέγονται στις συμπληρωματικές και ολιστικές αγωγές υγείας, που προάγουν «την καλή ποιότητα ζωής», ή όπως ορίζεται στη «Νέα Εποχή»: το «Ευ Ζην» / Well Being. Έχει μάλιστα αποδειχθεί από τη συλλογική εμπειρία, ότι ανήκουν στην κατηγορία επαγγελμάτων που η προβολή του ασκούντος συνίσταται, κατά κύριο λόγο, στην ποιότητα άσκησης του καθαυτού αντικειμένου. Εν ολίγοις, λειτουργεί μέσω συστάσεων που απορρέουν από ευχαριστημένους πελάτες .
Αυτό διασφαλίζει (σχετικά) ότι:
1. Ο ενδιαφερόμενος προσεγγίζει τον επαγγελματία θεραπευτή με θετική προδιάθεση ή τουλάχιστον έχοντας από κοινού ένα σημείο αναφοράς που διευκολύνει την αρχική προσέγγιση.
2. Ειδικά για την περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος είναι άνδρας και ο επαγγελματίας γυναίκα, υπάρχει εκ των προτέρων μία δικλείδα ασφάλειας.
Ένας ακόμη τρόπος έγκυρων συστάσεων είναι μέσα από τα επαγγελματικά σωματεία στα οποία είναι χρήσιμο να ανήκουμε. Δηλαδή, να γνωστοποιείται η ειδικότητά μας στον ενδιαφερόμενο, από τον υπεύθυνο του σωματείου στο οποίο ανήκουμε, ο οποίος συνήθως συστήνει τους επαγγελματίες κατά περιοχές δραστηριοποίησης.
Παρόλα αυτά, αν ως επαγγελματίες Θεραπευτικών Μασάζ, θέλουμε ή έχουμε ανάγκη κατά περιόδους να γνωστοποιήσουμε ή να τονώσουμε την επαγγελματική μας υπόσταση – δραστηριότητα, έχουμε αρκετές επιλογές στη διάθεση μας, με την προϋπόθεση ότι είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε τις συνέπειες που έχει κάθε μια από αυτές.
Έτσι, μπορούμε να προβληθούμε στον Έντυπο Περιοδικό Τύπο, δηλαδή στις Εφημερίδες και τα Περιοδικά, είτε αγοράζοντας Διαφημιστικό Χώρο, είτε συμμετέχοντας δωρεάν σε κάποιο Ρεπορτάζ σχετικό με το αντικείμενό μας. Ο Έντυπος Περιοδικός Τύπος περιλαμβάνει δύο μεγάλες κατηγορίες:
Α. Τον Γενικό, που είναι οι Εφημερίδες και τα Περιοδικά Γενικού Ενδιαφέροντος και Ποικίλης Ύλης.
Β. Τον Ειδικό, που είναι οι Εφημερίδες και τα Περιοδικά Ειδικού / Κλαδικού Ενδιαφέροντος.
Θεωρητικά, η «Β» κατηγορία μας εξασφαλίζει περισσότερο ότι οι ενδιαφερόμενοι είναι πιο ευαισθητοποιημένοι / εκπαιδευμένοι στο πεδίο του αντικειμένου μας, και άρα η προβολή μας σε αυτήν θα είναι πιο στιβαρή και αποδοτική.
Όμως, οι πλέον επισφαλείς χώροι προβολής μας, είναι ο ραδιοφωνικός και μακράν περισσότερο ο τηλεοπτικός, μέσα από τη συμμετοχή μας σε ραδιοφωνικές ή τηλεοπτικές εκπομπές. Και στις δύο περιπτώσεις, βρισκόμαστε πάλι μπροστά στις δύο κατηγορίες που αναφέραμε και στα Έντυπα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης με τα αντίστοιχα δεδομένα:
Α. Συμμετοχή σε εκπομπή Γενικού Ενδιαφέροντος, το λεγόμενο Μαγκαζίνο, που κυριολεκτικά μας χρησιμοποιεί ως «διακοσμητικό στοιχείο» μεταξύ άλλων τέτοιων, συνήθως ετερόκλητων ή άσχετων, προκειμένου να καλύψει χρόνο
Β. Συμμετοχή σε εκπομπή ειδικού ενδιαφέροντος, με ουσιαστικό ενδιαφέρον πληροφόρησης και ενημέρωσης του κοινού.
Και στις δύο περιπτώσεις είναι σχεδόν θέμα σύμπτωσης ή τύχης το αν θα πέσουμε σε δημοσιογράφο ή σύσταση παρουσιαστών και παρουσιαζόμενων που θα χειριστούν το θέμα με στοιχειώδη αξιοπρέπεια και σοβαρότητα, και ενδεχομένως, στην καλύτερη και σπανιότερη περίπτωση μέσα από μια ποιοτική αισθητική. Όταν μάλιστα η εκπομπή είναι ζωντανή, είμαστε απολύτως έκθετοι στο έλεος των όποιων συντελεστών.
Άλλοι τρόποι προβολής και προώθησης της δουλειάς μας, είναι:
Α. Η τοποθέτηση Έντυπου Προωθητικού Υλικού (Πληροφοριακά Φυλλάδια), σε Χώρους Γενικού (Καταστήματα Καταναλωτικών Ειδών, Καφετέριες, κ.ά.) ή Ειδικού Ενδιαφέροντος (Καταστήματα Υγιεινών Τροφών, Γυμναστήρια, Ιατρεία, Διαγνωστικά Κέντρα, Νοσοκομεία, κ.ά.)
Β. Η αποστολή Έντυπου Προωθητικού Υλικού προς το Κοινό που έχουμε θέσει ως Στόχο. (Ομαδική Ταχυδρομική Αποστολή Πληροφοριακών Εντύπων / Direct Mail προς πιθανούς πελάτες / Target Group).

Σε κάθε περίπτωση, θεωρώ αναγκαίο, να σκεπτόμαστε και να αξιολογούμε τις συνθήκες και τις παραμέτρους, εφόσον, δημοσιοποιώντας «επαγγελματικά» τον εαυτό μας, επηρεάζουμε την κοινή γνώμη τόσο ως προς το γνωστικό αντικείμενο που προσφέρουμε, όσο και ως προς εμάς τους ίδιους, και τους συναδέλφους μας.

Και τελικά, πολλές φορές, είτε από ανάγκη, είτε από ασαφείς εντυπώσεις, εύκολα παρασυρόμαστε σε κατευθύνσεις και επιλογές από τις οποίες, σε αντίθεση με τα φαινόμενα, είναι πιθανό, πέρα από το να υποτιμήσουμε την επαγγελματική μας υπόσταση, να χάσουμε, χρόνο και χρήματα!…

της Μαρίας Γρυλλάκη
Holistic Life – vol. 16 – 2006

“Όπου η τέχνη της ιατρικής αγαπιέται, εκεί υπάρχει και αγάπη για τον άνθρωπο.”
-Ιπποκράτης-

Τα κείμενα Όρκος, Νόμος, Περί Ιήτρου, Περί Τέχνης και Περί ευσχημοσύνης, είναι τα κυρίως κείμενα του Ιπποκράτη, από αυτά που μελέτησα, όπου ορίζεται με αξιοθαύμαστη λεπτομέρεια και εύρος, τόσο το επιστημονικό πεδίο της Ιατρικής και ο γιατρός ως φορέας αυτής, όσο και η υπόστασή της στο πνευματικό γίγνεσθαι της εποχής του. Είναι αποσπάσματα από τα «Άπαντα του Ιπποκράτη» και συγκεκριμένα από τους τόμους 1, 3, 16 και 17 της σειράς «Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, Έλληνες» από τις εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ.

---

Για την εκμάθηση της Ιατρικής επιστήμης λέει στο Νόμο, (σελ. 47):
…Όποιος λοιπόν σκοπεύει να μελετήσει σε βάθος την ιατρική, πρέπει να διαθέτει τα εξής προσόντα: φυσική κλίση, εκπαίδευση, κατάλληλο περιβάλλον, έγκαιρη προκαταρκτική εκπαίδευση από την παιδική ηλικία, εργατικότητα, χρόνο…
και παρακάτω, (σελ. 49):
…μοιάζει με ό,τι παρατηρείται στα φυτά˙ η φυσική κλίση δηλαδή μοιάζει με χωράφι, τα διδάγματα των δασκάλων με σπόρους και η προκαταρκτική γνώση των πραγμάτων από την παιδική ηλικία με την έγκαιρη σπορά˙ το περιβάλλον όπου γίνεται η εκπαίδευση, μοιάζει με την τροφή που δίνεται στα φυτά από τον αέρα που τα περιβάλλει˙ όσο για την εργατικότητα, αυτή είναι η καλλιέργεια˙ και ο χρόνος ενισχύει όλα αυτά, ώστε να φτάσουν στο τελειότερο σημείο της ανάπτυξής τους.
Και πιo κάτω ανοίγεται στην υψηλότερη διάσταση της (ιατρικής) και όχι μόνο γνώσης, την ιερή δηλαδή, λέγοντας:
…τα ιερά πράγματα αποκαλύπτονται μόνο στους ιερούς ανθρώπους˙ οι αμύητοι δεν έχουν το δικαίωμα να τα γνωρίσουν, παρά μόνο αφού μυηθούν στα μυστήρια της επιστήμης.
Από τη μια λοιπόν, παραθέτει μια γλαφυρή περιγραφή όπως θα έκανε ένας ναΐφ (λαϊκός) ζωγράφος, κι απ’ την άλλη, ακροβατώντας ελιτίστικα στις παρυφές της επιστήμης και της μεταφυσικής, θέτει τα όρια της ιατρικής με προκλητική αυστηρότητα.

Στο κείμενο Περί Τέχνης, (σελ. 145, 149, 161), διατυπώνει έναν ενδιαφέροντα συλλογισμό που απασχολεί εκ νέου στη φιλοσοφία, την ψυχολογία και την τέχνη, τον άνθρωπο του 20ου αιώνα: γνώση – μορφή – τέχνη, αν και η Τέχνη ορίζει στην εποχή του ένα ευρύτερο φάσμα ειδικών – επαγγελματικών γνώσεων και δεν περιορίζεται, όπως συμβαίνει σήμερα, στις λεγόμενες καλές τέχνες. Αναφέρει χαρακτηριστικά:
…η γνώση αποκτιέται, όταν οι τέχνες είναι φανερές και δεν υπάρχει καμιά τέχνη που να μην φαίνεται πως προέρχεται από κάποια συγκεκριμένη μορφή. Πιστεύω πως οι μορφές αυτές έδωσαν τα ονόματα στις τέχνες…και πιο κάτω …όσα έβλαψαν, αποτελούν απόδειξη για την ύπαρξη της τέχνης τόσο όσο και αυτά που ωφέλησαν˙ το ωφέλιμο ωφέλησε με τη σωστή εφαρμογή του και το βλαβερό έβλαψε με την κακή χρήση του. Έτσι όταν το σωστό και το λάθος έχουν το καθένα κάποιο όριο, πως είναι δυνατόν να ισχυριζόμαστε ότι αυτό δεν είναι τέχνη; …Ό,τι ξεφεύγει από την όραση των ματιών, συλλαμβάνεται με την όραση του πνεύματος…Η τέχνη απαιτεί να σχηματίσει μια ιδέα για την αρρώστια, με σκοπό να τη θεραπεύσει περισσότερο με φρόνηση παρά με τόλμη και με τρόπο μάλλον ήπιο παρά βίαιο…

Ενώ στον Όρκο (σελ. 35), στοιχειοθετεί συμπυκνωμένα το ηθικό περιβάλλον άσκησης της ιατρικής πράξης και κατά συνέπεια τον χαρακτήρα του φορέα της, του γιατρού, στο κείμενο Περί Ιήτρου (σελ. 119, 121, 123), σχεδιάζει στην κυριολεξία τόσο την εικόνα του γιατρού:
…Η καλή εξωτερική εμφάνιση του γιατρού έγκειται στο να φαίνεται ότι έχει καλό χρώμα και να είναι εύρωστος, ανάλογα με τη φύση του˙ γιατί ο πολύς κόσμος υποστηρίζει ότι όλοι όσοι δεν έχουν τέτοια καλή σωματική κατάσταση, δεν θα μπορούσαν ούτε τους άλλους να φροντίσουν σωστά. Έπειτα να είναι καθαρός σε όλα, ντυμένος αξιοπρεπώς και αρωματισμένος ευχάριστα με διακριτική όμως μυρωδιά…Ο συνετός γιατρός πρέπει να φροντίζει για την ηθική του, όχι μόνο να είναι εχέμυθος αλλά και να διατηρεί στη ζωή του εξαιρετική τάξη…να συμπεριφέρεται σε όλους με σεμνότητα και φιλανθρωπία…όσο και το χώρο που θα δεχτεί τον ασθενή: …Τα καθίσματα πρέπει να έχουν, όσο το δυνατόν ανάλογο ύψος, ώστε γιατρός και ασθενής να βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείτε κανένα χάλκινο αντικείμενο, εκτός από τα εργαλεία σας, γιατί η χρήση τέτοιων σκευών μου φαίνεται ενοχλητική πολυτέλεια…Ο άρρωστος δεν ζητά πολυτέλειες αλλά ωφέλεια …

Και με το ίδιο πνεύμα συνεχίζει την αναφορά του (σελ. 125-133), πάνω σε πιο συγκεκριμένες θεραπευτικές μεθόδους για τις διάφορες ασθένειες.

Παράλληλα, στο κείμενο Περί ευσχημοσύνης (σελ. 179, 181, 183, 185, 187, 189), ανάγει την ιατρική σε φιλοσοφική θέση, αναλύει με λεπτομέρεια όχι μόνο τις ποιότητες και την εικόνα του γιατρού, αλλά και τη σημασία της θεραπευτικής του στάσης:
Έτσι, λαμβάνοντας υπόψη κανείς όσα προαναφέραμε, πρέπει να ανάγει κανείς τη φιλοσοφία σε ιατρική και την ιατρική σε φιλοσοφία. Ο γιατρός φιλόσοφος είναι ίσος με τους θεούς. Δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσά τους. Όλα τα στοιχεία της φιλοσοφίας βρίσκονται στην ιατρική: αφιλοκέρδεια, σεμνότητα, ερυθρίαση, συστολή, γνώμη, κρίση, ηρεμία, ετοιμολογία, καθαριότητα, κύρος γνώμης, γνώση των χρήσιμων και αναγκαίων για τη ζωή, απεμπόληση της ακαθαρσίας, απαλλαγή από τη δεισιδαιμονία, θεία υπεροχή. Αυτές οι ιδιότητες που έχουν αντιτίθενται στην ακολασία, την βαναυσότητα, την απληστία, τον πόθο, την κλοπή και την αναίδεια…Σ’ αυτά μετέχει κάποια φιλοσοφία και ο γιατρός κατέχει τα περισσότερα από αυτά…Αφού έτσι έχουν τα θέματα που αναφέραμε, ο γιατρός πρέπει να συμπεριφέρεται με κάποια ευθυμία, γιατί η αυστηρότητα απωθεί και τους υγιείς και τους ασθενείς…
Συνεχίζει, επισημαίνοντας τα σημαντικά πρακτικά θέματα όπως τα εργαλεία, τα θεραπευτικά παρασκευάσματα και η σωστή προετοιμασία, η τάξη και η καθαριότητα όλων αυτών και στη συνέχεια επανέρχεται και κλείνει με τη θεραπευτική συμπεριφορά που προφανώς θεωρεί ως το πιο σημαντικό κατά την άσκηση της ιατρικής πράξης:
Μόλις μπαίνετε στο δωμάτιο του αρρώστου, πρέπει να προσέχετε τον τρόπο που θα καθίσετε, τη συγκρατημένη συμπεριφορά σας, την ενδυμασία σας, να διατηρείτε τη σοβαρότητα, τη συντομία των λόγων σας, την ψυχραιμία σας, την προθυμία σας για την περιποίηση του ασθενούς, τη φροντίδα, την ανακατασκευή των αντιρρήσεων, την αυτοσυγκράτησή σας στις αναταραχές που προκύπτουν,…Όλα πρέπει να γίνονται με ησυχία και ευπρέπεια, κρύβοντας τα περισσότερα από τον ασθενή με σκοπό την εξυπηρέτησή του. Να του ορίζετε εύθυμα και χαρούμενα ό,τι πρέπει να κάνει, απομακρύνοντάς τον από τα άλλα˙ πότε να τον επιπλήττετε αυστηρά και έντονα και άλλοτε να τον παρηγορείτε με προσοχή και καλή διάθεση, χωρίς να του υποδεικνύετε τι θα γίνει ή τι θα γίνεται˙ γι’ αυτόν το λόγο πολλοί έφτασαν στα άκρα, εξαιτίας δηλαδή της πρόγνωσης που τους περιγράφτηκε από πριν σχετικά με όσα συμβαίνουν ή θα συμβούν.

Στη συνέχεια, στο κείμενο Παραγγελίαι (σελ. 203), εστιάζει την προσοχή των μαθητών του και συναδέλφων του στην ευαισθησία του ιατρικού επαγγέλματος ως προς την αμοιβή, ένα θέμα που όλοι γνωρίζουμε πόσο πονάει, και πόσο συχνά διαγράφει την έκβαση της ίδιας της ζωής. Ο Ιπποκράτης λοιπόν τους προτρέπει με τις συμβουλές του να στραφούν σε υψηλότερους στόχους:
…6.Σας συμβουλεύω να μη ζητάτε απάνθρωπα ποσά, αλλά να καθορίζετε την αμοιβή σε σχέση με την οικονομική δυνατότητα του ασθενούς. Μερικές φορές να μην παίρνετε αμοιβή…Καλό είναι να φροντίζετε τους ασθενείς, ώστε να ξαναβρίσκουν την υγεία τους, αλλά να βοηθάτε και τους υγιείς να τη διατηρούν, γιατί η φροντίδα τους είναι πράξη ευπρέπειας.

Κλείνω με ένα απόσπασμα το οποίο, αν και δεν είναι του Ιπποκράτη, αξίζει να αναφερθεί γιατί επιπλέον του ότι προέρχεται από σύγχρονό του και φίλο του, του οποίου, καθώς φαίνεται σε άλλα σημεία, σεβόταν πολύ τη γνώμη, εκθέτει κεντρικούς προβληματισμούς της εποχής του και – θα ευχόμουν – της δικής μας…από το κείμενο Επιστολαί – 23.Ο Δημόκριτος γράφει στον Ιπποκράτη σχετικά με την ανθρώπινη φύση (σελ.101):
…Όλοι οι άνθρωποι Ιπποκράτη, πρέπει να γνωρίζουν την ιατρική τέχνη, γιατί είναι καλή και χρήσιμη στη ζωή˙ και κυρίως πρέπει να την γνωρίζουν αυτοί που έχουν λάβει παιδεία και έχουν ασκηθεί στους λόγους. Πιστεύω ότι η φιλοσοφία είναι αδελφή και συγκάτοικος της ιατρικής. Γιατί η σοφία καθαρίζει την ψυχή από τα πάθη, ενώ η ιατρική διώχνει τις αρρώστιες από το σώμα…